Alhoewel Montenegro al flink wat jaren op de toeristische kaart staat, lijkt het alsof iedereen vandaag pas de charme van dit Balkanland ontdekt. Sowieso herbergt het gebied tussen de Montenegrijnse kust en ’s lands hoogste bergtoppen best verrassende impressies. Een verhaal over keien in Gods broekzak tot ’s werelds tweede diepste canyon, van Cervantes en uitgestrekte wijngaarden -en dat alles op een oppervlakte van amper een derde van België. Dobrodošli!
De eerste verrassing krijg je meteen geserveerd aan Podgorica Airport. De wijde omgeving van de kleine luchthaven is, althans door het vliegtuigraampje, omgeven door wijngaarden. “De grootste aaneengesloten wijngaard van Europa ligt niet in Frankrijk of Spanje, maar wel degelijk hier in Montenegro,” vertelt Goran Radevic. Deze zaakvoerder van Radevic Estates en ex-arts is de ideale gastheer om ons te laten kennismaken met een van de geneugten van dit land.
Net zoals collega-wijnmakers hecht dr. Goran eraan om oude druivensoorten te gebruiken. Alomtegenwoordig in dit land zijn wijnen gemaakt van de witte krstač- en rode vranacdruif, en die verschijnen even vaak op tafel als de hartige prosciutto en kazen van Montenegro of de visjes die door lokale vissers uit de Middellandse Zee worden opgediept. De ruime porties maken dat je zeker niet van honger zal omkomen in dit land.
Maar nog even terug naar die grote wijngaard nabij Podgorica. Ze wordt uitgebaat door Plantaže, een semi-overheidsbedrijf. Zij zijn tevens verantwoordelijk voor Šipčanik, en dat is wel een bijzonder verhaal. In deze grot nabij de hoofdstad stonden vroeger MIG-straaljagers gestald, maar die zijn ooit door de NAVO uitgeschakeld bij een bomaanval. Plantaže heeft nadien besloten om die geheime luchtmachtbasis over te nemen en in te richten als bijzondere degustatieruimte. Ook hun restaurant aan het mooie meer van Skandar is een aanrader.
Gods keien
Het is verbazingwekkend welke rijkdom aan landschappen in dit kleine land te ontdekken valt. Montenegro is in oppervlakte slechts een derde van België. Maar tussen de bijna 300 km kustlijn aan de Adriatische Zee en de hoogste bergtoppen (tegen de grens met Servië) enten zich vanaf de kust opklimmende landschappen op ons netvlies. Montenegro betekent zwarte rots en het gezegde gaat dat toen God de keien in zijn broek weggooide, ze in Montenegro zijn terechtgekomen, dixit dr. Radevic.
Tussen al die heuvels en bergen met veel kalksteen ontrollen zich vaak schitterende panorama’s langs bochtige tracés of is het schitterend wandelen naar en langs idyllische bergmeren -weze het in het nationaal park Durmitor (een van de drie nationale parken ten lande), langs de Pivacanyon in het uiterste noordwesten of de meren rond de tweede grootste stad Nikšić.
Ook best populair is de Tara Canyon, niet enkel vanwege de zipline waarmee je over de brug en gelijknamige rivier kan zoeven, je kan die ook al raftend verkennen. Tara is vooral bekend omwille van de spectaculaire uitzichten: het is na de Grand Canyon in de VS immers de diepste canyon ter wereld! Montenegro verrast ons ten tweeden male met andere woorden…
Wondermooie baai
Allicht meer bekend dan wijn en canyons is de Boka Kotorska ofte baai van Kotor, een fjord die wel eens omschreven wordt als de vleugels van een vlinder die door de Adriatische Zee temidden van de heuvels zijn uitgetekend. De tweebaansweg die zich langs de binnen- en buitenzijde van de baai slingert, biedt geregeld stopgelegenheden in pittoreske stadjes en dorpjes (zoals de Romeinse mozaïeken in Perast of Herzeg Novi). Maar ’s zomers kan het hier best druk worden.
Het middeleeuwse ommuurde stadje Kotor fungeert terzake als een magneet voor veel bezoekers. Flaneren door de straatjes en steegjes en een wandeling op de stadsmuren van deze werelderfgoedsite lonen zeker de moeite, en ook de terrasjes en winkeltjes ogen uitnodigend -maar als de cruiseschepen hun passagiers droppen, is het vaak drummen geblazen, zowel binnen de stadsmuren, op de weg als in de excursieoorden. Kotor is immers een heel populaire cruisehalte.
Een andere gegeerde locatie is Tivat (daar ligt de tweede luchthaven, vooral gebruikt door charters) en het mondaine Porto Montenegro waar tal van rich and famous graag vertoeven. De jachten van diverse Russische oligarchen liggen aangemeerd in deze wateren en naar verluidt hebben Kremlingetrouwen hier luxe-optrekjes gekocht. Sowieso kunnen Russen nog steeds visumvrij naar Montenegro reizen, en dat doen ze geregeld. Het aantal auto’s met Russische nummerplaten in dit stukje kustregio van Montenegro is opvallend groot.
Toch waren de relaties met Moskou in het verleden beslist veel hartelijker dan vandaag. De oude band met en invloed van buurland Servië (waar Rusland en China nog bevriende naties zijn) speelt zeker nog in delen van de Montenegrijnse samenleving. Maar sedert de politieke elite in Montenegro heeft gekozen voor NAVO-lidmaatschap (sinds 2017), kandidatuur voor een EU-lidmaatschap en vooral sinds de Russische inval in Oekraïne zijn de relaties tussen Podgorica en Moskou toch danig bekoeld.
Ook het nabije Budva met zijn leuke ommuurde oude stad is een plek waar touroperators zoals TUI, Odysseus of Sunweb hun gasten laten logeren. Iets verder oostwaarts van Budva bevindt zich trouwens het voor gewone stervelingen ontoegankelijke eilandresort van Sveti Stefan. Op de kleine parkeerstrook langs de kustweg houden alle toeristenbusjes halt om een fotootje te nemen van het door de Amanketen gerunde resort. Hun strand kan je wel betreden, maar een strandstoel huren is dan weer behoorlijk prijzig…
Bouwwoede
Opvallend als je langs de Montenegrijnse kust of binnenland reist: het lijkt wel alsof iedereen hier constant met bouwplannen rondloopt. Toerisme is goed voor zowat een derde van ’s lands BNP, dus mag het niet helemaal verwonderen dat ook de gewone burger, voor zover hij of zij een lapje grond heeft, probeert een graantje mee te pikken van dat buitenlandse manna.
Het aantal airbnb-adressen is al lang niet meer op een hand te tellen, het aantal bouwwerven of -kranen evenmin. Het gevolg is wel dat bepaalde kustplaatsjes meer als betonnen hoogbouwvestigingen ogen dan charme uitstralen. Bij momenten deed de rit van de Kroatische grens richting Albanië denken aan een lang uitgesponnen versie van Côte d’Azur tussen Nice en Monaco: mooie panorama’s en idyllische locaties, maar evenzeer hoofdschudden om zoveel lelijkheid…
Temidden van die hoge kliffen en kronkelende baaitjes is het zoeken naar strookjes strand, al dan niet met diepblauwe en/of turkooiskleurige wateren. Uiteraard vind je langs die bijna 300 kilometer lange kust idyllische plekjes die je liefst geheim houdt, maar helaas: zowel locals als toeristen weten goed waar ze moeten zijn als ze een dagje zonnekloppen hebben geprogrammeerd -en dan duiken namen als Budva, Petrovac of Ulcinj steevast op. Wees er u wel van bewust dat Montenegro niet meteen grossiert in zandstranden, maar dat je je handdoek meestal moet neervleien op keien. Dit gezegd zijnde: voorbij Ulcinj, richting de Albanese grens, is wel een lange strook sand and beach te vinden, en die heeft men hier meteen Long Beach gedoopt…
Krijgsgevangene
In Ulcinj duiken minaretten in het straatbeeld op en drukken veel inwoners zich in het Albanees uit -wat nog maar eens bewijst wat een lappendeken het voormalige Joegoslavië is geweest! Onze verbazing is groot als blijkt dat Miguel de Cervantes hier een standbeeld gekregen.
De auteur van ‘Don Quichote’ en man van La Mancha heeft in deze stad ooit krijgsgevangen gezeten, zo blijkt. Ulcinj was in de late Middeleeuwen blijkbaar een piratenoord waar ook slaven werden verhandeld. Cervantes zou daar als jongeman mee naartoe getroond zijn nadat zijn schip naar Spanje succesvol geënterd werd.
Volgens de legende zou de schrijver hier ook inspiratie gevonden hebben voor de naam van zijn geliefde Dulcinea. Ulcinj heette eertijds immers Dulcinjo of Dulcigno. Al bestaat er evenzeer een romantischer versie van Cervantes’, noodgedwongen, verblijf in deze stad. Volgens die versie trok de gevangene de aandacht van lokale meisjes omdat hij in zijn cel Spaanse serenades ten gehore bracht. Een van die dametjes geraakte zo geïntrigeerd dat ze hem op zijn wandelingen (hij mocht naar verluidt dagelijks de gevangenis verlaten) ging volgen, ze zijn aan de praat geraakt en… Toen señor de Cervantes uiteindelijk vrijkwam, bracht hij deze schone mee naar Spanje. Feit is alleszins dat Cervantes’ beeltenis uitkijkt over de brede baai van Ulcinj.
Oude hoofdstad
We volgen een onooglijk maar kronkelend baantje door de bergen, tot we plots in de remmen moeten gaan. De plaatselijke elektriciteitsleiding ligt languit over het asfalt, klaar om zich rond de as van onze auto te wentelen. Dat niemand voordien de reflex heeft gehad om het obstakel op te ruimen, zegt allicht iets over het aantal auto’s dat dit baantje gebruikt, bedenk ik me. Nu goed, we ruimen de kabel netjes op voor eventuele achterliggers en vervolgen onze weg, langs verlaten dorpjes waar een monument voor wijlen partizanen blijkbaar de belangrijkste bezienswaardigheid is. Voor de rest is er geen levende ziel te bespeuren. Ook dat is Montenegro: ruimte zat in een best wel indrukwekkend landschap.
Genoeg ruimte en minder druk, dat betekent evenzeer dat de lokale fauna zich hier nog kan manifesteren. Het overkomt ons enkele kilometers verderop als we ten tweeden male moeten vertragen, ditmaal voor een slang die in allerijl en schichtig het struikgewas in kronkelt. We zijn geen kenner van de lokale reptielen, maar de meeste slangen ten lande blijken niet meteen giftig te zijn -dat in tegenstelling tot enkele adderachtigen die je beter niet stoort.
We waren de facto op weg naar de voormalige hoofdstad Cetinje. In de nasleep van de Balkanoorlogen is in 1910 het koninkrijk Montenegro ontstaan en toen is dit stadje tot hoofdstad gebombardeerd. Die nieuwe staat borduurde verder op wat in de Middeleeuwen als aartsbisdom en vanaf 1852 als vorstendom met dezelfde naam had bestaan -om dan na 1918 onderdeel te worden van het Koninkrijk der Serviërs, Kroaten en Slovenen. Voor een goed begrip: de grootste stad ten lande Podgorica werd pas na de Tweede Wereldoorlog hoofdstad van (de toenmalige Joegoslavische deelrepubliek) Montenegro.
Echt hoofdstedelijk voelt Cetinje niet meteen aan. Maar ons land had hier vanaf 1910 blijkbaar wel een diplomatieke vertegenwoordiging, net zoals een hele reeks andere landen -onder meer Bulgarije, Italië, Frankrijk en Rusland hadden hier ambassades. Getuigen daarvan zijn geconcentreerd in de hoofdstraat en rond het centrale plein. Een schild met onze nationale slogan ‘L’union fait la force’ en een sobere plakkaat van het vroegere vice-consulaat maken dat duidelijk.
Anno 2024 geeft deze gemoedelijke plek, die zichzelf promoot als museumstad, vooral een ingedommelde indruk. Een aantal imposante gebouwen in Cetinje waren ooit paleis, parlementsgebouw of ambassade(s), maar dat museale karakter maakt de stad niet waar. ‘Sorry, we zijn gesloten’, klinkt het steevast. Jammer, want de Renoirs en Chagalls, die hier volgens alle reisgidsen in de collecties zouden zitten, krijgen we niet te zien. Maar misschien is dat net een goede reden om terug te keren naar deze verrassende vakantiebestemming? (EB)
Foto’s: EB @ Travel Like A Pro
Praktisch:
* Meerdere touroperators hebben Montenegro als vakantiebestemming in het aanbod, van Sunweb, over ‘small & friendly’ (TUI) tot luxeadressen (Odysseus). Een reisagent kan je uiteraard perfect helpen bij het uitkiezen van een geschikte reisformule.
* Vakantievluchten landen meestal op de luchthaven van Tivat, lowcost airlines zoals Ryanair vliegen naar Podgorica Airport.
* De Euro is de lokale munt, maar in het binnenland heb je best cash geld bij de hand.
* Als niet-EU-land is het oppassen geblazen voor roamingkosten!
* Wie met de wagen naar Montenegro reist, houdt ’s zomers best rekening met lange wachttijden (tot 4 uur!) aan de grens met Kroatië. Daar gelden, als toegangspoort tot de EU en Schengen, strenge controles.
* Voor wijn in Montenegro: www.plantaze.com, www.radevicestate.com
